Quản trị rủi ro không còn là lựa chọn mà là điều kiện tiên quyết để doanh nghiệp tồn tại. Theo Global Risks Report 2023 của Diễn đàn Kinh tế Thế giới, 75% doanh nghiệp toàn cầu đã trải qua ít nhất một sự kiện rủi ro nghiêm trọng trong vòng 5 năm qua, trong đó 40% chịu thiệt hại tài chính lớn.

Con số này là lời cảnh tỉnh trực tiếp cho các nhà lãnh đạo: nếu không chủ động quản lý rủi ro thì doanh nghiệp phải đối mặt với những hậu quả khôn lường.

Trong bài viết này, Kế Toán VN sẽ giúp bạn hiểu rõ về quản trị rủi ro là gì? Quy trình và các phương pháp quản trị rủi ro hiệu quả. Thêm vào đó bài viết này sẽ phân tích với góc nhìn chuyên sâu thay vì chỉ dừng lại ở lý thuyết!

1. Quản trị rủi ro là gì?

1.1 Định nghĩa

Quản trị rủi ro là quá trình liên tục nhận diện, đánh giá, kiểm soát và theo dõi các rủi ro có thể ảnh hưởng tiêu cực đến hoạt động và mục tiêu của doanh nghiệp.

Có thể hiểu việc quản trị rủi ro là xây dựng hệ thống chiến lược nhằm đưa ra các quyết định để giảm thiểu tác động tiêu cực và tận dụng cơ hội phát triển từ những tình huống không lường trước được.

1.2 Phân biệt quản trị rủi ro và quản lý rủi ro

Quản trị rủi ro và quản lý rủi ro thường bị nhầm lẫn, với góc độ lãnh đạo, các nhà quản trị cần phải tách biệt rõ ràng 2 khái niệm này:

Quản trị rủi ro: đề cập đến chiến lược tổng thể, xác định mục tiêu, xây dựng chính sách. Nó đặt ra tầm nhìn và định hướng chung cho doanh nghiệp xử lý rủi ro.
Quản lý rủi ro: tập trung vào triển khai, giám sát và điều chỉnh các biện pháp cụ thể trong khung quản trị rủi ro.

2. Tại sao doanh nghiệp cần quản trị rủi ro?

Quản lý rủi ro là không phải là nhiệm vụ hành chính, mà thực sự là một chiến lược sống còn dành cho nhà quản trị.

Rủi ro đáng sợ với doanh nghiệp vì khi chúng không kiểm soát được. Nhưng nếu doanh nghiệp xác định và dự đoán trước về nó và có biện pháp đối phó, tận dụng thì các hậu quả từ rủi ro sẽ giảm xuống đáng kể.

Quản trị rủi ro sẽ giúp doanh nghiệp:

Giảm thiểu thiệt hại tài chính do đã phát hiện sớm, dự báo và có chính sách đối phó với các rủi ro.
Hỗ quản trị tài chính cho doanh nghiệp vì quản trị rủi ro là một trong những khía cạnh quan trọng của quản trị tài chính.
Tạo cơ hội phát triển nhờ dự đoán trước các biến động thị trường để tận dụng để phát triển sản phẩm, mở rộng quy mô hoặc đón đầu thị trường.
Hỗ trợ ra quyết định đầu tư nhờ đánh giá được rủi ro của từng dự án đầu tư.

3. Các loại rủi ro trong doanh nghiệp

Khi nhắc đến rủi ro, doanh nghiệp thường nghĩ đến các rủi ro tài chính như lạm phát, lãi suất,… nhưng thực tế là có rất nhiều rủi ro khác nhau. Dưới đây là các loại rủi ro trong doanh nghiệp có thể đối mặt:

Rủi ro tài chính gồm: Biến động tỷ giá, lạm phát, lãi suất và khả năng thanh toán.
Rủi ro hoạt động như: Sự cố trong sản xuất, sai sót trong quy trình làm việc,…
Rủi ro chiến lược như: Sự thay đổi trong ngành, đối thủ cạnh tranh,…
Rủi ro pháp lý như: Các vấn đề hợp đồng, tuân thủ quy định nhà nước,…
Rủi ro về công nghệ như: Bảo mật dữ liệu, tấn công mạng,…
Rủi ro về môi trường như: thiên tai, dịch bệnh,…

4. Tiêu chí đánh giá rủi ro

Có rất nhiều rủi ro, kể cả doanh nghiệp phải quản trị rủi ro thì cũng không thể kiểm soát và theo dõi tất cả các rủi ro như nhau được. Các nhà lãnh đạo cần phải đánh giá các rủi ro với doanh nghiệp mình để tìm thấy đâu là các rủi ro quan trọng, để tập trung nguồn lực hơn vào chúng.

Để đánh giá 1 rủi ro, ta có thể dựa trên:

Mức độ ảnh hưởng của rủi ro có thể gây ra với doanh nghiệp (phải đo lường cụ thể và chi tiết).
Xác xuất xảy ra của rủi ro trong khoảng thời gian nhất định dựa trên các phân tích xu hướng và báo cáo.
Xác định chi phí kiểm soát rủi ro là bao nhiêu? (Tài chính, nhân sự, thời gian cần thiết).
Đánh giá thời gian phản ứng để xem khả năng doanh nghiệp phát hiện và ứng phó với rủi ro khi xảy ra.
Mức độ chấp nhận của doanh nghiệp với rủi ro (liệu rằng doanh nghiệp có thể chấp nhận rủi ro thay vì đổ nguồn lực vào để loại bỏ nó?).

5. Quy trình quản trị rủi ro hiệu quả cho doanh nghiệp

Quản trị là phải có quy trình, để quản trị rủi ro, ta phải có quy trình quản trị rủi ro để áp dụng cho doanh nghiệp.

Dưới đây là quy trình 5 bước được nhiều doanh nghiệp sử dụng để quản trị rủi ro:

Bước 1: Nhận diện rủi ro

Mục tiêu: Xác định các rủi ro tiềm ẩn có thể xảy ra với doanh nghiệp. Lưu ý rằng phải xác định các rủi ro trong mọi lĩnh vực từ tài chính, sản xuất, pháp lý, công nghệ và môi trường.

Phương pháp:

Sử dụng các công cụ như SWOT, phân tích PESTEL.
Tổ chức buổi brainstorming với đội ngũ quản lý, chuyên gia.
Thu thập dữ liệu từ quá trình hoạt động, báo cáo kiểm toán, và các sự kiện đã xảy ra.

Bước 2: Đánh giá rủi ro

Mục tiêu: Sử dụng các tiêu chí đánh giá rủi ro để phân loại và xếp hạng các rủi ro đã nhận diện ở bước 1.

Phương pháp:

Sử dụng tiêu chí đánh giá về mức độ ảnh hưởng, xác xuất xảy ra,…
Sử dụng ma trận rủi ro (Risk Matrix) để định lượng và phân loại ưu tiên rủi ro.

Bước 3: Lựa chọn chiến lược xử lý rủi ro

Sau khi có được phân loại các rủi ro, ta sẽ tiến hành lựa chọn chiến lược xử lý rủi ro. Quyết định này phải dựa trên các đánh giá định tính, cụ thể và không được cảm tính.

Có 4 chiến lược xử lý rủi ro phổ biến gồm:

Né tránh rủi ro: Là chiến lược loại bỏ hoàn toàn nguồn gốc của rủi ro bằng cách ngừng hoặc thay đổi hoạt động, quy trình gây ra rủi ro, nhằm đảm bảo rủi ro không tồn tại.
Giảm thiểu rủi ro: Là chiến lược tập trung vào áp dụng các biện pháp giảm thiểu mức độ tác động hoặc xác suất xảy ra của rủi ro.
Chia sẻ rủi ro: Là chiến lược chuyển giao một phần hoặc toàn bộ rủi ro sang bên thứ ba thông qua các biện pháp như bảo hiểm.
Chấp nhận rủi ro: Là chiến lược doanh nghiệp đánh giá rủi ro có mức độ tác động thấp hoặc chi phí giảm thiểu tác động vượt qua lợi ích thu được thì sẽ tiến hành chấp nhận rủi ro.

Bước 4: Triển khai giải pháp quản trị rủi ro

Tại bước này, doanh nghiệp cần lập kế hoạch hành động chi tiết và tiến hành thực hiện các hành động theo chiến lược xử lý rủi ro đã lựa chọn.

Bước 5: Giám sát và điều chỉnh

Doanh nghiệp cần phải luôn theo dõi, các chỉ số hiệu quả và báo cáo khi triển khai các giải pháp quản trị rủi ro để đánh giá được mức độ hiệu quả. Từ đó, có thể nắm bắt và điểu chỉnh các hành động cần thiết.

6. Các mô hình quản trị rủi ro phổ biến

Ngoài việc tự xây dựng quy trình quản trị rủi ro, doanh nghiệp có thể áp dụng các mô hình quản trị rủi ro hiện có và phổ biến như:

6.1 Mô hình COSO ERM

Mô hình COSO ERM là mô hình quản trị rủi ro được tích hợp vào hệ thống kiểm soát nội bộ của doanh nghiệp.

Với COSO ERM, doanh nghiệp có thể đảm bảo rằng các rủi ro được nhận diện và xử lý sớm, cho phép theo dõi và kiểm soát.

6.2 Mô hình ISO 31000

ISO 31000 là tiêu chuẩn quốc tế về quản lý rủi ro, cung cấp các nguyên tắc, khung làm việc và quy trình chung nhằm hướng dẫn các tổ chức trong việc quản trị rủi ro một cách hiệu quả.

Tiêu chuẩn này có thể áp dụng cho mọi loại hình tổ chức, từ doanh nghiệp nhỏ đến doanh nghiệp lớn.

6.3 Mô hình ba tuyến phòng thủ

Mô hình ba tuyến phòng thủ là cách tổ chức các chức năng kiểm soát và quản lý rủi ro theo ba cấp độ riêng biệt:

Tuyến 1 – Bộ phận vận hành: Chịu trách nhiệm nhận diện và xử lý rủi ro ngay trong quá trình vận hành hàng ngày.
Tuyến 2 – Bộ phận kiểm soát nội bộ: Hỗ trợ, tư vấn các tuyến đầu trong quá trình tuân thủ quy trình quản trị rủi ro.
Tuyến 3 – Kiểm toán độc lập: Giúp phát hiện sai sót và đưa ra các đề xuất cải tiến nhằm tối ưu hệ thống kiểm soát và quản trị rủi ro.

Quan điểm chuyên sâu: Quản trị rủi ro – chía khóa biến rủi ro thành cơ hội

Các nhà quản trị thường xem quản trị rủi ro giống như “bảo hiểm” chống lại các tác động không lường trước. Nhưng các nhà lãnh đạo xuất sắc thì coi quản trị rủi ro là “cơ hội” để đột phá doanh nghiệp. Họ hiểu rằng, mỗi rủi ro, dù nhỏ hay lớn, đều có cơ hội cải tiến và đổi mới nếu khai thác đúng lúc.

1. Rủi ro – người thầy không mời mà đến:

Thay vì né tránh hay chỉ đơn thuần phòng ngừa, doanh nghiệp nên học hỏi từ những thất bại và biến rủi ro thành bài học quý giá.

Mỗi sự cố sẽ gây ra các thiệt hại nhưng cũng cho biết doanh nghiệp đang gặp lỗ hổng, yếu kém để có thể cải tiến.

2. Quản trị rủi ro là đầu tư cho tương lai bền vững:

Nghiêm túc trong việc quản trị rủi ro không chỉ giúp bảo vệ tài sản mà còn tối ưu hiệu quả kinh doanh.

Khi doanh nghiệp biết cách phân tích, đánh giá và ứng phó với các mối đe dọa, họ có thể biến “thách thức” thành “đòn bẩy” để đột phá.

3. Tầm quan trọng của văn hóa doanh nghiệp và lãnh đạo:

Quản trị rủi ro không chỉ là vấn đề về công nghệ và quy trình, mà còn là vấn đề về văn hóa doanh nghiệp.

Doanh nghiệp nên khuyến khích các thành viên:

Chủ động nhận diện và báo cáo rủi ro.
Học hỏi từ thất bại.
Hiểu được định hướng lãnh đạo rõ ràng.

4. Áp dụng công nghệ vào trong quản trị rủi ro

Sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo AI, phân tích dữ liệu lớn đã tạo nên bước ngoặt trong quản trị rủi ro. Các công cụ hỗ trợ giúp doanh nghiệp:

Dự báo chính xác hơn, nhanh hơn.
Dễ dàng phục hồi khi xảy ra các sự cố.
Ra quyết định linh hoạt ứng phó các kịch bản khác nhau.

Kết luận:

Tổng kết lại, quản trị rủi ro là cực kỳ quan trọng với doanh nghiệp. Các nhà quản trị, lãnh đạo cần phải hiểu được tầm quan trọng và quy trình quản trị rủi ro.

Mong rằng qua bài viết này, bạn đã nắm được:

Quản trị rủi ro bản chất là gì?
Cách để quản trị rủi ro hiệu quả?
Các mô hình có thể áp dụng để quản trị rủi ro.

Cảm ơn các bạn đã theo dõi và đọc bài viết đến tận những dòng chữ này. Trân trọng cảm ơn rất nhiều!