Thuế là một trong những khoản tiền công nộp cho nhà nước, nhưng ít người thực sự hiểu về nó. Thuế là một trong những yếu tố quan trọng nhất trong nền kinh tế. Vậy tại sao mỗi cá nhân và doanh nghiệp đều phải nộp thuế? Thuế ảnh hưởng thế nào tới cá nhân và tổ chức trong nền kinh tế? Cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây:
1. Thuế là gì?
Theo khoản 1 điều 3 luật quản lý thuế 2019, quy định:
“Thuế là một khoản nộp ngân sách nhà nước bắt buộc của tổ chức, hộ gia đình, hộ kinh doanh, cá nhân theo quy định của các luật thuế.”Thuế là khoản tiền mà cá nhân, tổ chức phải nộp cho tổ chức công theo quy định của pháp luật, nhằm đóng góp vào ngân sách quốc gia để tài trợ cho các hoạt động chi tiêu công.
Thuế được coi là nghĩa vụ bắt buộc, không mang tính chất giao dịch thương mại, và không đổi lại bằng các hàng hóa trực tiếp hay dịch vụ.
Việc trốn tránh hoặc chống lại nộp thuế sẽ bị pháp luật chế tài. Lần đầu tiên nộp thuế được ghi nhận tại Ai Cập cổ đại từ những năm 3000 – 2900 TCN.
2. Đặc điểm của thuế
Thuế là khoản thu đặc biệt và có đặc trưng riêng biệt để phân biệt với các khoản thu khác của nhà nước, cụ thể như sau:
- Thuế là khoản trích nộp bằng tiền: Thuế được nộp dưới hình thức tiền tệ không dưới dạng hiện vật hoặc sức lao động.
- Thuế là khoản trích nộp bắt buộc được thực hiện qua con đường quyền lực: Nhà nước áp đặt thuế và các đối tượng chịu thuế theo quy định bắt buộc phải nộp thuế, nếu trốn tránh và chống lại thì sẽ bị xử phạt theo quy định pháp luật.
- Thuế là khoản thu có tính chất xác định: Thuế được tính dựa trên các tiêu chí đã xác định (đối tượng chịu thuế, cách tính thuế, thuế suất, mức đóng, thời điểm, cơ quan thu thuế).
- Thuế là khoản thu không đối khoản cụ thể và không có tính hoàn trả trực tiếp: Người nộp thuế không có quyền yêu cầu nhà nước hoàn trả lại thuế, hay cung cấp dịch vụ sản phẩm cụ thể.
3. Vai trò của thuế trong nền kinh tế
Thuế không chỉ là nguồn thu cho các chi tiêu công mà còn là công cụ để nhà nước kiểm soát và điều tiết nền kinh tế thị trường:
- Thuế là nguồn thu chính chi trả cho các dịch vụ công.
- Nhà nước sử dụng thuế để điều tiết nền kinh tế, kích thích hoặc làm chậm sự phát triển của các ngành, sản phẩm hay khu vực trong xã hội.
- Thuế được sử dụng để tạo ra sự công bằng trong phân phối tài sản và thu nhập. Thuế thu nhập cá nhân và thuế tài sản được áp mức cao với cá nhân/tổ chức có thu nhập cao.
- Thuế còn được sử dụng làm công cụ để khuyến khích các hành vi thân thiện với môi trường, phát triển bền vững bằng chính sách ưu đãi thuế cho dự án tái chế, năng lượng tái tạo hoặc chính sách áp thuế cao cho các hoạt động gây ô nhiễm.
- Việc thu thuế hợp lý và phân phối công bằng giúp ổn định nền kinh tế vĩ mô.
4. Nhà nước thu thuế để làm gì?
Nhà nước thu thuế nhằm sử dụng cho các hoạt động thiết yếu để duy trì và phát triển đất nước, bảo vệ lợi ích cộng đồng và tạo ra môi trường sống ổn định.
Nhà nước dùng thuế để:
- Tài trợ cho các dịch vụ công như: giáo dục, y tế, giao thông, an ninh và cơ sở hạ tầng….
- Một phần ngân sách thu từ thuế được sử dụng cho các chương trình đảm bảo an sinh xã hội như bảo hiểm y tế, bảo hiểm thất nghiệp, trợ cấp cho người già, người khuyết tật,….
- Nhà nước sử dụng thuế để đầu tư vào các lĩnh vực thúc đẩy nền kinh tế quốc gia.
- Nhà nước sử dụng thuế để tạo ra các chính sách hỗ trợ đặc thù cho từng đối tượng cá nhân, tổ chức.
- Thuế giúp nhà nước đảm bảo nguồn lực tài chính cho nhà nước, giảm thiểu sự phụ thuộc vào nguồn vốn vay nợ và các khoản viện trợ quốc tế.
- Thuế giúp phân phối lại thu nhập và giảm bớt khoảng chênh lệch giữa các tầng lớp trong xã hội.
5. Các loại thuế cần biết
Thuế có thể được phân loại theo nhiều tiêu chí khác nhau để quản lý:
| Tiêu chí phân loại | Loại thuế | Mô tả |
| Theo hình thức thu | Thuế trực thu | Là thuế thu trực tiếp vào các khoản thu nhập và lợi ích của tổ chức/cá nhân. |
| Thuế gián thu | Là thuế do các bên cung cấp dịch vụ, nhà sản xuất, thương nhân nộp cho nhà nước bằng cách cộng thuế phải nộp vào giá bán. | |
| Theo tính chất hành chính | Thuế nhà nước | Là thuế được nộp vào ngân sách quốc gia. |
| Thuế địa phương | Là thuế được nộp vào ngân sách chính quyền địa phương. | |
| Theo tính chất kinh tế | Dựa vào các yếu tố kinh tế bị đánh thuế | Thuế thu nhập, thuế tài sản, Thuế doanh nghiệp,… |
| Dựa vào các yếu tố và tác nhân kinh tế | Ví dụ với doanh nghiệp: thuế môn bài, thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế xuất khẩu, thuế tài nguyên,… | |
| Dựa vào lĩnh vực kinh tế | Thuế đánh vào bất động sản, thuế đánh vào bảo hiểm,…. |
Trong hoạt động thường ngày, cá nhân và tổ chức thường gặp các loại thuế sau đơn lẻ sau:
| Loại thuế | Mô tả |
| Thuế thu nhập cá nhân (TNCN) | Là loại thuế mà cá nhân phải nộp dựa trên thu nhập mà họ nhận được trong một năm. |
| Thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN) | Là loại thuế thuế áp dụng cho các doanh nghiệp, công ty khi có lợi nhuận từ hoạt động kinh doanh. |
| Thuế giá trị gia tăng (VAT) | Thuế giá trị gia tăng là một loại thuế gián thu, được tính trên giá trị gia tăng của hàng hóa và dịch vụ tại mỗi giai đoạn sản xuất và tiêu thụ. |
| Thuế tiêu thụ đặc biệt | Là loại thuế áp dụng đối với các sản phẩm và dịch vụ mà nhà nước muốn hạn chế sử dụng hoặc tiêu thụ, như rượu, bia, thuốc lá, xe ô tô hạng sang…. |
| Thuế tài sản | Là loại thuế áp dụng đối với quyền sở hữu tài sản như đất đai, nhà cửa, bất động sản. |
| Thuế xuất nhập khẩu | Là loại thuế áp dụng đối với các hàng hóa khi được nhập khẩu vào hoặc xuất khẩu ra khỏi quốc gia. |
| Thuế bảo vệ môi trường | Là loại thuế được áp dụng đối với các hoạt động gây tác động tiêu cực đến môi trường. |
6. Một số khái niệm về thuế cần biết
| Thuật ngữ | Mô tả |
| Thuế suất | Mức thuế được áp dụng trên một đơn vị hàng hóa, dịch vụ hoặc thu nhập, thường được tính theo tỷ lệ phần trăm. |
| Thuế lạm phát | Là thuật ngữ ám chỉ do lạm phát khiến thu nhập cá nhân bị giảm đáng kể giống như bị đánh thuế. |
| Thuế nội địa | Là thuế được thu trong các giao dịch diễn ra trong phạm vi quốc gia, đối với sản phẩm, dịch vụ sản xuất và tiêu thụ trong nước. |
| Thuế quan | Là thuế đánh vào sản phẩm, dịch vụ khi nhập hoặc xuất khẩu qua biên giới quốc gia. |
| Thuế định ngạch | Thuế áp dụng cho một lượng hàng hóa cụ thể, thông qua hạn mức cố định, không phụ thuộc vào giá trị hàng hóa. |
| Thuế định lệ | Thuế được xác định bằng một tỷ lệ cố định, không thay đổi theo giá trị hàng hóa, dịch vụ. |
| Thuế phụ thu | Thuế áp dụng ngoài các loại thuế chính, thường là khoản thuế thu bổ sung nhằm các mục đích đặc biệt. |
| Thiên đàng thuế | Là thuật ngữ chỉ các quốc gia có chính sách thuế thấp hoặc miễn thuế để thu hút đầu tư nước ngoài. |
| Miễn thuế | Là việc không yêu cầu nộp thuế đối với cá nhân, tổ chức theo quy định của pháp luật. |
| Trốn thuế | Là hành vi cố ý gian lận hoặc không khai báo thuế đầy đủ với mục đích giảm số thuế phải nộp. |
| Lách thuế | Là hành vi sử dụng các kẽ hở trong pháp luật để giảm thiểu số thuế phải nộp, mà không vi phạm trực tiếp các quy định. |
Kết luận:
Trên đây là những điều cần biết về thuế giúp bạn hiểu rõ hơn về thuế là gì? Vai trò và tại sao cá nhân và doanh nghiệp cần phải nộp thuế. Ngoài ra bài viết cũng cung cấp các khái niệm về các loại thuế hiện nay, các thuật ngữ liên quan đến thuế giúp bạn hiểu rõ hơn.
Mong rằng bài viết này có ích với bạn, cảm ơn các bạn đã theo dõi bài viết!
