Đối với công tác kế toán doanh nghiệp, việc ghi nhận hàng mua chưa về kho nhưng đã phát sinh giao dịch là một vấn đề quan trọng. Để xử lý tình huống này, kế toán sử dụng Tài khoản 151 – Hàng mua đang đi đường theo Thông tư 200 nhằm phản ánh đúng giá trị tài sản của doanh nghiệp. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ tổng hợp và gửi đến các bạn những hướng dẫn chi tiết nhất về cách hạch toán tài khoản 151 theo Thông tư 200.
1. Tài khoản 151 theo Thông tư 200 là tài khoản gì?
Theo Điều 24 Thông tư 200/2014/TT-BTC, tài khoản 151 là tài khoản Hàng mua đang đi đường. Tài khoản này được sử dụng để phản ánh trị giá của các loại hàng hóa, vật tư (nguyên liệu, vật liệu; công cụ, dụng cụ; hàng hóa) mua ngoài đã thuộc quyền sở hữu của doanh nghiệp còn đang trên đường vận chuyển, ở bến cảng, bến bãi, kho ngoại quan hoặc đã về đến doanh nghiệp nhưng đang chờ kiểm nhận nhập kho.
2. Nguyên tắc kế toán của TK 151 – Hàng mua đang đi đường theo TT200
Nguyên tắc kế toán đối với tài khoản 151 – Hàng mua đang đi đường được quy định tại khoản 1, Điều 24 Thông tư 200/2014/TT-BTC gồm có:
– Doanh nghiệp có thể sở hữu hàng hóa, vật tư dù chưa nhập kho, bao gồm:
Hàng hóa, vật tư đã mua nhưng chưa nhận, vẫn đang ở kho người bán, cảng, bến bãi hoặc trong quá trình vận chuyển, dù đã thanh toán hoặc chấp nhận thanh toán.
Hàng hóa, vật tư đã về đến doanh nghiệp nhưng chưa nhập kho do cần kiểm nghiệm, kiểm nhận.
-Việc hạch toán Hàng mua đang đi đường được ghi nhận vào Tài khoản 151 theo nguyên tắc giá gốc, phù hợp với Chuẩn mực kế toán về hàng tồn kho.
– Khi nhận hóa đơn mua hàng nhưng hàng chưa về kho, kế toán chưa ghi nhận ngay mà tiến hành đối chiếu với hợp đồng, đồng thời lưu hóa đơn vào hồ sơ riêng mang tên “Hàng mua đang đi đường”.
– Trong tháng, khi hàng về kho, kế toán sẽ ghi sổ vào các tài khoản tương ứng như 152 (Nguyên liệu, vật liệu), 153 (Công cụ, dụng cụ), 156 (Hàng hóa), hoặc 158 (Hàng hóa kho bảo thuế) theo phiếu nhập kho và hóa đơn mua hàng.
– Trường hợp đến cuối tháng hàng vẫn chưa về, kế toán sẽ ghi nhận vào Tài khoản 151 theo hóa đơn mua hàng. Việc theo dõi cần chi tiết theo từng loại hàng hóa, hợp đồng, lô hàng để đảm bảo quản lý chính xác.
3. Kết cấu và nội dung phản ánh của TK151
Căn cứ khoản 2, Điều 24 Thông tư 200/2014/TT-BTC, kết cấu và nội dung phản ánh của Tài khoản 151 – Hàng mua đang đi đường theo TT200 được quy định như sau:
Bên Nợ:
- Ghi nhận giá trị của hàng hóa, vật tư đã mua nhưng vẫn đang trên đường vận chuyển.
- Khi doanh nghiệp áp dụng phương pháp kiểm kê định kỳ, số liệu về hàng mua đang đi đường cuối kỳ sẽ được kết chuyển.
Bên Có:
- Phản ánh giá trị hàng hóa, vật tư đã về nhập kho hoặc được chuyển giao trực tiếp cho khách hàng.
- Kết chuyển giá trị thực tế của hàng mua đang đi đường đầu kỳ đối với doanh nghiệp sử dụng phương pháp kiểm kê định kỳ.
Số dư bên Nợ: Biểu thị giá trị của hàng hóa, vật tư đã mua nhưng chưa nhập kho doanh nghiệp, vẫn còn trong quá trình vận chuyển.
4. Hướng dẫn hạch toán một số nghiệp vụ kinh tế liên quan đến Tài khoản 151 theo TT200
Trường hợp doanh nghiệp hạch toán hàng tồn kho theo phương pháp kê khai thường xuyên:
– Cuối kỳ kế toán, căn cứ vào hóa đơn mua hàng của các loại hàng mua chưa về nhập kho, nếu thuế GTGT đầu vào được khấu trừ, hạch toán:
Nợ TK 151 – Hàng mua đang đi đường (Giá chưa có thuế GTGT)
Nợ TK 133 – Thuế GTGT được khấu trừ
Có TK 331 – Phải trả cho người bán; hoặc
Có TK 111, 112, 141,…
– Trường hợp thuế GTGT đầu vào không được khấu trừ thì giá trị hàng mua bao gồm cả thuế GTGT
– Sang tháng sau, khi hàng về nhập kho, căn cứ hóa đơn và phiếu nhập kho, hạch toán:
Nợ TK 152 – Nguyên liệu, vật liệu
Nợ TK 153 – Công cụ, dụng cụ
Nợ TK 156 – Hàng hóa
Có TK 151 – Hàng mua đang đi đường.
– Trường hợp sang tháng sau hàng hóa, vật tư đã mua đang đi đường không nhập kho mà giao thẳng cho khách hàng theo hợp đồng kinh tế tại phương tiện, tại kho người bán, tại bến cảng, bến bãi, hoặc gửi thẳng cho khách hàng, gửi bán đại lý, ký gửi, hạch toán:
Nợ TK 632 – Giá vốn hàng bán; hoặc
Nợ TK 157 – Hàng gửi đi bán
Có TK 151 – Hàng mua đang đi đường.
– Trường hợp hàng mua đang đi đường bị hao hụt, mất mát phát hiện ngay khi phát sinh hoặc khi kiểm kê cuối kỳ, căn cứ vào biên bản về mất mát, hao hụt, kế toán phản ánh giá trị hàng tồn kho bị mất mát, hao hụt, hạch toán:
Nợ TK 1381 – Tài sản thiếu chờ xử lý
Có TK 151 – Hàng mua đang đi đường.
Trường hợp doanh nghiệp hạch toán hàng tồn kho theo phương pháp kiểm kê định kỳ:
– Đầu kỳ, kế toán căn cứ trị giá thực tế hàng hoá, vật tư đang đi đường đã kết chuyển cuối kỳ trước kết chuyển trị giá thực tế của hàng hóa, vật tư đang đi đường đầu kỳ, hạch toán:
Nợ TK 611 – Mua hàng
Có TK 151 – Hàng mua đang đi đường.
– Cuối kỳ, kế toán căn cứ vào kết quả kiểm kê xác định trị giá thực tế của hàng hóa, vật tư đã mua nhưng chưa về nhập kho (còn đang đi đường cuối kỳ), hạch toán:
Nợ TK 151 – Hàng mua đang đi đường
Có TK 611 – Mua hàng.
5. Các câu hỏi thường gặp liên quan đến TK151 theo TT200
Hàng mua đang đi đường được ghi nhận theo nguyên tắc nào?
Hàng mua đang đi đường được hạch toán theo nguyên tắc giá gốc, dựa trên Chuẩn mực kế toán về hàng tồn kho, bao gồm cả chi phí mua hàng liên quan như vận chuyển, bảo hiểm, thuế không được hoàn lại.
Kế toán xử lý thế nào khi nhận được hóa đơn nhưng hàng chưa về?
Trong trường hợp này, kế toán không ghi nhận ngay vào sổ mà chỉ lưu hóa đơn và đối chiếu với hợp đồng. Nếu đến cuối tháng hàng vẫn chưa nhập kho, kế toán ghi nhận vào Tài khoản 151 – Hàng mua đang đi đường để theo dõi.
Doanh nghiệp hạch toán hàng tồn kho theo kiểm kê định kỳ có cần sử dụng TK 151 không?
Có. Trong phương pháp kiểm kê định kỳ, doanh nghiệp sẽ kết chuyển trị giá thực tế của hàng mua đang đi đường vào cuối kỳ và đầu kỳ kế tiếp.
Nếu hàng đã về nhưng chưa có hóa đơn thì có ghi nhận vào TK 151 không?
Không. Trong trường hợp hàng đã về nhưng chưa có hóa đơn, kế toán cần ghi nhận vào tài khoản 331 – Phải trả người bán kèm theo chứng từ nhập kho, thay vì sử dụng TK 151.
Có cần ghi nhận thuế GTGT khi hạch toán TK 151 không?
Không. Tài khoản 151 chỉ ghi nhận giá trị hàng hóa theo giá gốc, thuế GTGT đầu vào sẽ được ghi nhận riêng theo tài khoản 133 – Thuế GTGT được khấu trừ (Nếu doanh nghiệp kê khai thuế theo phương pháp khấu trừ).
Trường hợp hàng mua đang đi đường bị hư hỏng hoặc mất mát, kế toán xử lý như thế nào?
Doanh nghiệp cần xác định rõ nguyên nhân và quy trách nhiệm:
- Nếu thuộc trách nhiệm của người bán: Yêu cầu bồi thường hoặc giảm giá.
- Nếu thuộc trách nhiệm của doanh nghiệp: Ghi nhận vào chi phí sản xuất, kinh doanh hoặc tổn thất khác.
Có phải hàng mua đang đi đường luôn được ghi nhận vào TK 151 không?
Không nhất thiết. Nếu hàng về trong cùng kỳ kế toán với thời điểm nhận hóa đơn, doanh nghiệp có thể ghi nhận trực tiếp vào tài khoản hàng tồn kho tương ứng mà không cần qua tài khoản 151.
Tạm kết:
Hạch toán chính xác tài khoản 151 theo Thông tư 200 không chỉ giúp doanh nghiệp quản lý tốt hàng hóa mua vào mà còn đảm bảo tính hợp lý của báo cáo tài chính. Hy vọng qua bài viết này, bạn đọc đã có cái nhìn tổng quan và có thể áp dụng dễ dàng trong thực tế khi vận dụng tài khoản 151 – Hàng mua đang đi đường.
