Hoạt động đầu tư tài chính luôn là một phần quan trọng trong chiến lược sử dụng vốn của doanh nghiệp. Trong đó, các khoản đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn được theo dõi và hạch toán chi tiết thông qua Tài khoản 128. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ tổng hợp các thông tin đầy đủ nhất cũng như những hướng dẫn chi tiết về cách hạch toán tài khoản 128 theo Thông tư 200.
1. Tài khoản 128 theo Thông tư 200 là tài khoản gì?
Theo Điều 16, Thông tư 200/2014/TT-BTC, tài khoản 128 là tài khoản Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn. Tài khoản này được sử dụng để ghi nhận số dư hiện có và phản ánh biến động của các khoản đầu tư có kỳ hạn xác định doanh nghiệp dự kiến nắm giữ đến khi đáo hạn, bao gồm:
- Tiền gửi có kỳ hạn tại ngân hàng (bao gồm tín phiếu, kỳ phiếu).
- Trái phiếu, cổ phiếu ưu đãi có cam kết bắt buộc bên phát hành phải mua lại tại một thời điểm cụ thể trong tương lai.
- Các khoản cho vay có kỳ hạn với mục đích thu lãi định kỳ.
- Các khoản đầu tư khác thỏa mãn điều kiện nắm giữ đến ngày đáo hạn.
Lưu ý:
Tài khoản này không ghi nhận các loại trái phiếu và công cụ nợ được mua nhằm mục đích kinh doanh kiếm lời ngắn hạn, những khoản này sẽ được theo dõi tại Tài khoản 121 – Chứng khoán kinh doanh.
2. Nguyên tắc kế toán của TK 128 – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn theo TT200
Căn cứ khoản 1, Điều 16 Thông tư 200/2014/TT-BTC, nguyên tắc kế toán tài khoản 128 bao gồm:
– Kế toán phải lập sổ chi tiết để theo dõi riêng từng khoản đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn, phân loại theo từng kỳ hạn, từng đối tượng, từng loại tiền tệ và số lượng cụ thể. Khi lập Báo cáo tài chính, các khoản đầu tư này sẽ được phân thành tài sản ngắn hạn hoặc dài hạn dựa trên thời gian còn lại đến ngày đáo hạn (dưới 12 tháng hoặc từ 12 tháng trở lên tính từ ngày báo cáo).
– Doanh nghiệp có trách nhiệm ghi nhận đầy đủ và kịp thời doanh thu tài chính phát sinh từ các khoản đầu tư này, bao gồm: Lãi tiền gửi, lãi cho vay, cũng như lãi hoặc lỗ khi thanh lý, chuyển nhượng các khoản đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn.
– Với các khoản đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn chưa được trích lập dự phòng phải thu khó đòi theo quy định hiện hành, kế toán phải xem xét khả năng thu hồi. Trường hợp có bằng chứng chắc chắn về việc một phần hoặc toàn bộ khoản đầu tư không thể thu hồi, kế toán phải ghi nhận tổn thất vào chi phí tài chính trong kỳ. Nếu tổn thất không thể xác định đáng tin cậy, kế toán có thể tạm thời chưa ghi giảm khoản đầu tư nhưng phải thuyết minh rõ về khả năng thu hồi trên Báo cáo tài chính.
– Tại thời điểm lập Báo cáo tài chính, kế toán phải đánh giá lại toàn bộ các khoản đầu tư thuộc danh mục này nếu chúng được xác định là khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ, theo tỷ giá giao dịch thực tế tại cuối kỳ:
- Đối với tiền gửi ngoại tệ, áp dụng tỷ giá mua vào của ngân hàng nơi doanh nghiệp mở tài khoản.
- Đối với các khoản đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn khác, áp dụng tỷ giá mua vào của ngân hàng nơi doanh nghiệp thường xuyên giao dịch (do doanh nghiệp lựa chọn và công bố).
3. Kết cấu và nội dung phản ánh của TK128
Kết cấu và nội dung phản ánh của Tài khoản 128 – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn được quy định tại khoản 2, Điều 16 Thông tư 200/2014/TT-BTC như sau:
- Bên Nợ: Ghi nhận giá trị tăng thêm của các khoản đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn trong kỳ.
- Bên Có: Phản ánh giá trị các khoản đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn giảm do thanh lý, chuyển nhượng hoặc các nguyên nhân khác.
- Số dư bên Nợ: Thể hiện giá trị các khoản đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn còn lại tại thời điểm lập báo cáo tài chính.
Các tài khoản cấp 2 của Tài khoản 128 bao gồm:
- Tài khoản 1281 – Tiền gửi có kỳ hạn: Theo dõi chi tiết biến động tăng, giảm và số dư của các khoản tiền gửi có kỳ hạn tại ngân hàng.
- Tài khoản 1282 – Trái phiếu: Ghi nhận tình hình đầu tư, giảm trừ và số dư của các khoản trái phiếu mà doanh nghiệp có năng lực và ý định nắm giữ đến ngày đáo hạn.
- Tài khoản 1283 – Cho vay: Dùng để phản ánh các khoản cho vay theo hợp đồng hoặc thỏa thuận giữa các bên, không phải là các khoản chứng khoán có thể mua bán trên thị trường. Tùy điều khoản hợp đồng, khoản cho vay có thể thu hồi một lần khi đến hạn hoặc thu hồi từng phần định kỳ.
- Tài khoản 1288 – Các khoản đầu tư khác nắm giữ đến ngày đáo hạn: Phản ánh số liệu tăng, giảm và hiện có của những khoản đầu tư khác ngoài tiền gửi, trái phiếu, cho vay. Ví dụ: cổ phiếu ưu đãi có cam kết mua lại theo thời điểm xác định hoặc thương phiếu.
4. Hướng dẫn hạch toán một số nghiệp vụ kinh tế liên quan đến Tài khoản 128 theo TT200
– Khi gửi tiền có kỳ hạn, cho vay, mua các khoản đầu tư để nắm giữ đến ngày đáo hạn bằng tiền, hạch toán:
Nợ TK 128 – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn
– Định kỳ kế toán ghi nhận khoản phải thu về lãi tiền gửi, lãi trái phiếu, lãi cho vay, hạch toán:
Nợ TK 138 – Phải thu khác (TK 1388)
Nợ TK 128 – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn (Lãi nhập gốc)
Có TK 515 – Doanh thu hoạt động tài chính.
– Khi thu hồi các khoản đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn, hạch toán:
Nợ TK 111, 112, 131, 152, 156, 211,….(Theo giá trị hợp lý)
Nợ TK 635 – Chi phí tài chính (Nếu lỗ)
Có TK 128 – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn (Giá trị ghi sổ)
Có TK 515 – Doanh thu hoạt động tài chính (Nếu lãi).
– Chuyển các khoản đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn thành đầu tư vào công ty con, công ty liên doanh, liên kết, hạch toán:
Nợ TK 221, 222 (Theo giá trị hợp lý)
Nợ TK 635 – Chi phí tài chính (Nếu lỗ)
Có TK 128 – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn (Giá trị ghi sổ)
Có các TK liên quan (Nếu phải đầu tư thêm)
Có TK 515 – Doanh thu hoạt động tài chính (Nếu lãi).
– Kế toán các giao dịch liên quan đến trái phiếu nắm giữ đến ngày đáo hạn:
+ Trường hợp mua trái phiếu nhận lãi trước:
Khi trả tiền mua trái phiếu nhận lãi trước, hạch toán:
Nợ TK 128 – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn (TK 1282)
Có TK 111, 112,… (Số tiền thực chi)
Có TK 3387 – Doanh thu chưa thực hiện (Phần lãi nhận trước).
Định kỳ, tính và kết chuyển lãi của kỳ kế toán theo số lãi phải thu từng kỳ, hạch toán:
Nợ TK 3387 – Doanh thu chưa thực hiện
Có TK 515 – Doanh thu hoạt động tài chính.
Thu hồi giá gốc trái phiếu khi đến hạn thanh toán, hạch toán:
Có TK 128 – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn (TK 1282).
+ Trường hợp mua trái phiếu nhận lãi định kỳ:
Khi trả tiền mua trái phiếu, hạch toán:
Nợ TK 128 – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn (TK 1282)
Định kỳ ghi nhận tiền lãi trái phiếu, hạch toán:
Có TK 515 – Doanh thu hoạt động tài chính.
Thu hồi giá gốc trái phiếu khi đến hạn thanh toán, hạch toán:
Có TK 128 – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn (TK 1282).
+ Trường hợp mua trái phiếu nhận lãi sau:
Khi trả tiền mua trái phiếu, hạch toán:
Nợ TK 128 – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn (TK 1282)
Định kỳ tính lãi trái phiếu và ghi nhận doanh thu theo số lãi phải thu từng kỳ, hạch toán:
Nợ TK 138 – Phải thu khác (TK 1388)
Có TK 515 – Doanh thu hoạt động tài chính.
Khi đến hạn thanh toán trái phiếu, thu hồi gốc và lãi trái phiếu, hạch toán:
Có TK 128 – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn (TK 1282)
Có TK 138 – Phải thu khác (TK 1388) (Số lãi của các kỳ trước)
Có TK 515 – Doanh thu hoạt động tài chính (Lãi kỳ đáo hạn).
– Kế toán khoản tổn thất do không thu hồi được các khoản đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn chưa được lập dự phòng phải thu khó đòi:
Khi có các bằng chứng cho thấy một phần hoặc toàn bộ khoản đầu tư có thể không thu hồi được (như bên phát hành công cụ mất khả năng thanh toán, phá sản…), kế toán phải đánh giá khả năng, xác định giá trị khoản đầu tư có thể thu hồi được.
+ Nếu khoản tổn thất được xác định một cách đáng tin cậy, kế toán phải ghi nhận phần chênh lệch giữa giá trị có thể thu hồi nhỏ hơn giá trị ghi sổ khoản đầu tư vào chi phí tài chính, hạch toán:
Nợ TK 635 – Chi phí tài chính
Có TK 128 – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn (TK 1281, 1282, 1288).
+ Trường hợp sau khi ghi nhận khoản tổn thất, nếu có bằng chứng chắc chắn cho thấy khoản tổn thất có thể thu hồi lại được, kế toán ghi nhận phần chênh lệch giữa giá trị có thể thu hồi cao hơn giá trị ghi sổ khoản đầu tư, hạch toán:
Nợ TK 128 – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn (TK 1281, 1282, 1288)
Có TK 635 – Chi phí tài chính.
– Đánh giá lại số dư các khoản đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn được phân loại là các khoản mục tiền tệ có gốc ngoại tệ:
+ Trường hợp lãi, hạch toán:
Nợ TK 128 – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn
Có TK 413 – Chênh lệch tỷ giá hối đoái.
+ Trường hợp lỗ, hạch toán:
Nợ TK 413 – Chênh lệch tỷ giá hối đoái
Có TK 128 – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn.
5. Các câu hỏi thường gặp liên quan đến TK128 theo TT200
Phân biệt TK 128 và TK 121 theo Thông tư 200?
Tài khoản 128 – Đầu tư nắm giữ đến ngày đáo hạn và tài khoản 121 – Chứng khoán kinh doanh có những điểm khác biệt sau:
| Tài khoản 128 | Tài khoản 121 | |
| Mục đích đầu tư | Nắm giữ đến ngày đáo hạn để hưởng lãi. | Mua bán kiếm lời trong ngắn hạn. |
| Thời gian nắm giữ | Có kỳ hạn xác định. | Không có kỳ hạn xác định, linh hoạt. |
| Loại tài sản | Tiền gửi kỳ hạn, tín phiếu, trái phiếu nắm giữ đến đáo hạn. | Cổ phiếu, trái phiếu mua bán ngắn hạn. |
Khi lập Báo cáo tài chính, TK 128 được trình bày như thế nào?
– Nếu thời gian còn lại của khoản đầu tư dưới 12 tháng tính từ ngày báo cáo: Trình bày là Tài sản ngắn hạn.
– Nếu thời gian còn lại từ 12 tháng trở lên: Trình bày là Tài sản dài hạn.
Có cần mở sổ chi tiết theo dõi TK 128 không?
Có. Cần phải mở sổ chi tiết theo từng khoản đầu tư, từng kỳ hạn, từng đối tượng, từng loại tiền tệ và số lượng để theo dõi đầy đủ.
Tạm kết:
Những sai sót trong ghi nhận hay hạch toán tài khoản 128 có thể ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng và mức độ tin cậy của thông tin trên báo cáo tài chính. Do đó, kế toán viên cần nắm vững cách hạch toán tài khoản 128 theo Thông tư 200. Hy vọng những thông tin mà chúng tôi vừa cung cấp sẽ đem lại nhiều giá trị hữu ích cho bạn đọc.
